Y Mur Anghydweddol - Aled Rhys Hughes

ARDDANGOSFA YR ŴYL

LLEOLIAD: TBC

AR AGOR: 1 HYDREF - 31 HYDREF 2025

Y Mur Anghydweddol

Mae’r olygfa o’r wal yng Nghwm Eigiau yn hollol drawiadol, hyd yn oed ddeugain mlynedd ar ôl i mi ddod ar ei thraws am y tro cyntaf ym mlaen y dyffryn. Beth yw e? Pam y cafodd ei adeiladu yma? A allai mewn gwirionedd fod wedi'i fwriadu fel wal cronfa ddŵr?

Adeiladwyd y wal ¾ milltir o hyd yn 1911 i ehangu Llyn Eigiau, gan ddarparu pŵer a dŵr i’r gwaith alwminiwm cyfagos yn Nolgarrog. Fodd bynnag, o edrych arno heddiw, mae'n amlwg nad oedd y wal erioed ddigon cryf i wrthsefyll cymaint o ddŵr. Ar Dachwedd 2, 1925, ar ôl glaw trwm, dymchwelodd y wal, gan ryddhau miliynau o alwyni o ddŵr ac achosi trychineb yn Nolgarrog, lle boddwyd deg oedolyn a chwech o blant.

Dw i wedi ymweld â Chwm Eigiau droeon. I ddechrau, defnyddiais gamerâu bach, ond ers y 1990au, rwyf wedi defnyddio camera fformat mawr, gan ddechrau gyda ffilm du a gwyn ac yn ddiweddarach newid i liw. Yn ddiweddar, wrth i mi ailedrych ar y delweddau hyn, sylweddolais nad oedd ynddynt raddfa’r wal yn nghyd destun y cwm; drwy ymgorffori awyrluniau bu modd i sefydlu'r wal yn ei chynefin.

Rwyf hefyd wedi casglu cardiau post o adeg y drychineb ac wedi ail-lunio’r lleoliadau oedd yn ymddangos ynddynt. Yn hytrach na chyfosod yr hen a’r newydd, rwyf wedi integreiddio’r cardiau post i’m delweddau cyfredol, gan greu naratif “ddoe a heddiw” o fewn un ffrâm.

Trwy'r delweddau hyn, rwy'n ceisio gwneud synnwyr o'r strwythur anferth, anghydweddol hwn sydd wedi'i leoli'n uchel ym mynyddoedd Eryri. Mae ei raddfa yn dwyllodrus: yn fawreddog yn ei uchder, mae'n rhannu'r dyffryn yn ddau. Mae fy ffocws wedi symud i themâu rhaniad, y twll yn y wal, a'r posibiliadau trosiadol y mae'r twll yn ei gynrychioli.

Aled Rhys Hughes yn ffotograffydd tirwedd o fri ac yn addysgwr,mae ei waith yn ymestyn dros bedwar degawd. Yn enwog am ei luniau meddylgar â lleoliadol, mae Aled wedi datblygu corff o waith sy’n weledol gymhellol ac â sylfaen ddeallusol. Mae ei ffotograffiaeth yn aml yn archwilio’r berthynas gymhleth, ac anesmwyth ar brydiau, rhwng dynoliaeth a’r tir, gan dreiddio i themâu cof, hanes, ac ymwybyddiaeth amgylcheddol.

Mae wedi cyhoeddi tri llyfr ffotograffig clodwiw: Mor Goleuni Tir Tywyll (2004), Rhyw Deid yn Dod Mewn (2008), a Mametz (2016). Mae pob cyhoeddiad yn adlewyrchu ei ymrwymiad dwfn i ddogfennu a dehongli'r dirwedd, yn aml trwy lens bersonol a diwylliannol soniarus.

Mae Aled wedi arddangos ei waith yn eang, mewn sioeau unigol a grŵp. Mae ei waith wedi cael sylw mewn nifer o lleoliadau gan gynnwys Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Neuadd Dewi Sant yng Nghaerdydd, Oriel Mission yn Abertawe, a’r Eisteddfod Genedlaethol. Mae ei arddangosfeydd yn adnabyddus am eu hymdeimlad cryf o le a’u gallu i ysgogi myfyrdod ar y newid yn y berthynas rhwng pobl a’r amgylchedd.

Wedi’i wreiddio’n ddwfn yn nhirwedd Cymru, mae arfer Aled yn ei hanfod yn benodol i safle. Mae’n ymwneud nid yn unig ag estheteg weledol y wlad ond hefyd â’i naratifau—ei hanes, ei hiaith, a’i chyd-destun cymdeithasol. Mae’r dull haenog hwn yn ychwanegu dyfnder ac ystyr i’w ddelweddau, gan wahodd gwylwyr i ystyried y grymoedd anweledig sy’n llunio’r byd gweladwy.

Yn ogystal â’i waith ffotograffig, mae Aled yn addysgwr ymroddedig, yn rhannu ei wybodaeth a’i angerdd am ffotograffiaeth tirwedd gyda myfyrwyr a chyd-ymarferwyr. Mae ei ddylanwad ar ffotograffiaeth gyfoes Gymreig yn parhau i dyfu, wedi’i nodweddu gan allu unigryw i asio celfyddyd â dirnadaeth ddiwylliannol.

www.aledrhyshughes.co.uk

Mae pob arddangosfa yn RHAD AC AM DDIM i ymweld â nhw.